"Kontrowersyjna powieść" - ten epitet pojawia się najczęściej w recenzjach "Malowanego ptaka". Podczas gdy jedni uważają książkę za "arcydzieło literatury współczesnej" i parabolę ludzkiego losu, drudzy mają ją za "antypolską", a Kosińskiego za mistyfikatora. Początkowo naiwnie odczytywano ją w kategoriach realizmu, jako biografię, co zdawał się sugerować sam autor, a przynajmniej długo nie zaprzeczał takim interpretacjom. Na amerykańskich uczelniach funkcjonowała jako lektura obowiązkowa z dziedziny Zagłady. Osiągała milionowe nakłady i utorowała pisarzowi drogę do sławy. Cień rzuciły dopiero oskarżenia o plagiat.Pod wpływem ostrej krytyki Kosiński wyjaśnił, że "Malowany ptak" nie jest autobiografią, jednak "może być wizją siebie z okresu dzieciństwa, wizją, a nie badaniem tego okresu czy próbą powrotu", jak można przeczytać w posłowiu do wydania amerykańskiego z 1976 roku. Należy więc traktować ją nie jako dokument czy świadectwo przeżyć wojennych pisarza, ale jako narrację o barbarzyństwie i odrzuceniu.

Wielki brat patrzy - to właśnie napisy tej treści, w antyutopii Orwella krzyczące z plakatów rozlepionych po całym Londynie, natchnęły twórców telewizyjnego show "Big Brother". Czyżby wraz z upadkiem komunizmu wielka, oskarżycielska powieść straciła swoją rację bytu, stając się zaledwie inspiracją programu rozrywkowego? Nie. Bo ukazuje świat, który zawsze może powrócić. Świat pustych sklepów, permanentnej wojny, jednej wiary.Klaustrofobiczny świat Wielkiego Brata, w którym każda sekunda ludzkiego życia znajduje się pod kontrolą, a dominującym uczuciem jest strach. Świat, w którym ludzie czują się bezradni i samotni, miłość uchodzi za zbrodnię, a takie pojęcie jak "wolność" i "sprawiedliwość" nie istnieją. Na świecie są miejsca, gdzie ten stan wciąż trwa. I zawsze znajdą się "cudotwórcy" gotowi obiecywać stworzenie nowego ładu, który od wizji Orwella dzieli tylko krok. Niestety, piekło wybrukowane jest dobrymi chęciami.